Po co nam mózg?
wtorek, 13 marca 2012
Mózg jest ważnym organem gdyż kieruje wszystkimi procesami poznawczymi, w skład których wchodzą uwaga, spostrzeganie, myślenie, mowa. Są to czynności, które umożliwiają przetwarzanie informacji w sposób adekwatny do sytuacji, bądź odbiorcy.
Co to jest właściwie mózg?
To centralna część układu nerwowego. Składa się z czterech głównych warstw do których należą: móżdżek, rdzeń przedłużony, podwzgórze, wzgórze, pień mózgu oraz półkule mózgowe. Każda z tych części odpowiada za inne funkcje.
Móżdżek
Móżdżek bierze odpowiedzialność za czynności motoryczne. Kontroluje ruchy w zależności od przyjętej postawy przez człowiek, czyli są to tzw. ruchy dowolne. Odpowiada również za utrzymanie równowagi oraz koordynację ruchową. Dodatkową funkcją móżdżku jest udział w pracy mięśni. Dba o ich prawidłowe napięcie. Uszkodzony móżdżek może spowodować drżenie mięśni, osłabienie,zmęczenie organizmu oraz problemy z wykonaniem ruchów dowolnych. Czyż móżdżek nie spełnia ogromnej roli w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu? Bez koordynacji ruchowej, utrudnione jest wykonywanie podstawowych czynności taki jak podniesienie ręki, chodzenie, trzymanie przedmiotów w ręku.
Podwzgórze
Podwzgórze jak sama nazwa wskazuje mieści się pod wzgórzem. Wpływa na pracę przysadki mózgowej odpowiedzialnej za regulację gruczołów dokrewnych czyli takich które produkują hormony. Kontroluje również aktywność kory mózgowej. Pełni ogromną rolę w czynnościach narządów wewnętrznych oraz gruczołach. Zajmuje się również kontrolą stanów emocjonalnych. Odpowiada za adekwatną reakcję do danego wydarzenia. Kolejną funkcją jest zarówno koordynacja rytmów biologicznych jak i popędu seksualnego. Ma wpływ również na zapotrzebowanie energetyczne (pokarm jak i picie) oraz zachowanie odpowiedniej temperatury ciała.
Wzgórze
Wzgórze prowadzi wstępną ocenę reakcji emocjonalnych. To ono reguluje proces sen-czuwanie oraz czynności ruchowe.
Pień mózgu
Pień mózgu to kolejna struktura wchodząca w skład mózgowia. Odpowiada za podstawowe czynności życiowe. Kieruje układem narządów krążenia, układem oddechowym oraz pokarmowym.
Rdzeń przedłużony
Rdzeń przedłużony kontroluje funkcje odruchowe, które znajdują się w ośrodkach nerwowych np. funkcje oddechowe czy sercowe.
Półkule mózgowe
Wyróżniamy 2 półkule mózgowe, które są od siebie oddzielone i tworzą w ten sposób 4 płaty:
- czołowy,
- ciemieniowe,
- skroniowy
- oraz potyliczny. .
Każdy z nich odpowiada za inne ważne dla organizmu funkcje
- Pierwszy z nich czołowy zajmuje się: planowaniem czynności, skupianiem uwagi na wykonywanym zadaniu, podejmowaniem decyzji oraz reagowaniem na sytuację. Mieszczą się z nim ośrodki kojarzeniowe, pamięciowe oraz ruchowe. W sytuacji uszkodzenia człowiek może nie panować nad swoimi reakcjami emocjonalnymi oraz mieć trudności w myśleniu.
- Płat ciemieniowy zawiera ośrodki czuciowe, ruchowe, językowe. Człowiek może odczuwać temperaturę, ucisk, dotyk, bądź jakiś ból. Ma on orientację czasowo-przestrzenną. Kiedy występuje uszkodzenie tej struktury może dojść do braku odróżniania miejsc, kierunków. Człowiek może mieć problemy z czytaniem, skupianiem wzroku na jednej czynności.
- Płat skroniowy pełni rolę w ośrodkach pamięciowych. Odpowiada za mowę, słuch, węch. Uszkodzenie tej części półkuli może spowodować problemy z rozpoznawaniem obiektów. Człowiek nie rozumie przekazywanych informacji, nie potrafi opisać co widział, co słyszał.
- Ostatni płat nazwany potylicznym koordynuje wzrokiem oraz percepcją. Gdy ulega on uszkodzeniu może przyczynić do problemów z pisaniem, czytaniem, rozpoznawaniem przedmiotów (znaków szczególnych).
Jak widać, budowa mózgu jest wieloczynnikową strukturą. Jeśli nie jest ona w żaden sposób zaburzona, umożliwia to zachowanie optymalnego stanu fizycznego. Jeśli natomiast choć jedna ze struktur nie spełnia swoich funkcji, jest to sygnał, że dzieje się coś niepokojącego pod względem somatycznym.
Jakie choroby mogą wystąpić, kiedy mózg nie pracuje należycie?
Udar
Udar czyli inaczej atak mózgu może powstać w 2 formach. Wyróżnia się udar krwotoczny oraz niedokrwienny. Pierwszy z nich jest bardzo zagrażający dla zdrowia, gdyż może skończyć się śmiercią. Należy do nich krwotok podpajęczynówkowy oraz krwotok mózgowy, w którym krew rozlewa się do tkanek mózgu. Udar niedokrwienny nie musi prowadzić do śmierci. Może on spowodować zawał. Należą do tej grupy 3 rodzaje udarów: zakrzepowy, zatorowy oraz taki, który wywołuje niedotlenienie np. przy zatrzymaniu czynności serca.
Otępienie
Otępienie zwane inaczej demencja, jest to choroba, u której zaburzone są procesy poznawcze: pamięć, myślenie, rozumienie, koncentracja, uczenie się oraz mowa. U chorego mogą się pojawić urojenia, omamy oraz lęki tak jak w przypadku choroby psychicznej schizofrenii. Człowiek nie panuje nad swoimi reakcjami emocjonalnymi oraz nad zachowaniem wobec innych. Może pojawić się drażliwość, chwiejność emocjonalna oraz apatia. Mogą również wystąpić problemy ze słuchem oraz wzrokiem. Jest on znacznie pogorszony. Chory może wycofywać się z życia towarzyskiego ze względu na swoje objawy. Pojawiają się zaburzenia wegetatywne np. brak apetytu, pragnienia oraz somatyczne. Choroba ta obniża liczbę komórek nerwowych. Człowiek nie potrafi podołać działaniom wykonawczym np. nie jest w stanie zorganizować swoich kroków w sposób uporządkowany.
Choroba Alzheimera
Choroba powstaje poprzez odkładanie się w mózgu białka za sprawą, którego dochodzi do zaniku neuronów. Człowiek ma problemy z przetwarzaniem informacji np. nauczenie się nowych. Występują trudności z odnajdywaniem oraz z wypowiedzeniem słowa. Chory nie orientuje się co do czasu i przestrzeni. Nie potrafi podjąć decyzji, zaplanować oraz zorganizować jakieś czynności. Chory nie kontroluje reakcji emocjonalnych. Może wystąpić drażliwość, depresja, lęk.
Padaczka
Jest to zespół objawów, a nie choroba, w których pojawiają się napady padaczkowe jako przejściowe zaburzenia czynności mózgu. Jest to forma gwałtownych wyładowań bioelektrycznych w komórkach nerwowych. Przed każdym napadem towarzyszy aura czyli stałe doznania stanowiące informacje, że niedługo może dojść do właściwego napadu. Przyśpieszony oddech, zmęczenie, silne emocje, stres, stany gorączkowe, alkohol to czynniki, które mogą wywołać napad. Chory może stracić przytomność. Po napadzie chory nie jest w stanie przypomnieć sobie co się działo, gdyż występują krótkotrwałe zaburzenia pamięci.
Parkinsonizm
Do chorób neurodegeneracyjnych, które niszczą struktury nerwowe, w tym powodują utratę komórek nerwowych należy parkinsonizm. Jest to choroba układu nerwowego. Jakie występują objawy? Parkinsonizm zaczyna się powoli oraz łagodnie. Może pojawić się depresja jako pogorszenie stanu psychicznego. Chory ma problemy w sferze motorycznej. Ruchy mogą być spowolnione, nieskoordynowane oraz zubożone. Występuje również sztywność mięśni oraz monotonna mowa. Chory ma trudności z wypowiedzeniem sensowych zdań. Może ruszać ustami w sposób niekontrolowany. Pismo chorego staje się nieczytelne oraz niezrozumiałe. Wszystkie mięśnie twarzy pracują, wykonują zbyt obszerne ruchy.
Pląsawica Huntingtona
To kolejna choroba zaliczana do neurodegeneracyjnych. Jej podłożem może być genetyka. Jest to choroba zwyrodnieniowa, w której może zanikać mózg. Jakie charakterystyczne są objawy? Ciężko jest porozumieć się z chorymi, gdyż niewyraźnie mówi. Występują urojenia oraz majaczenie. Chory może być agresywny i drażliwy. Chory ma obniżony poziom IQ.
Stwardnienie rozsiane
Nazywane jest SM to choroba, w której dochodzi do uszkodzenia otoczki mielinowej wokół komórek nerwowych. W ten sposób nie dociera impuls z komórek nerwowych do mózgowia oraz rdzenia kręgowego. Chory może widzieć obiekty podwójnie, bądź dostrzegać je jako rozmazane. Może dojść do zapalenia nerwu wzrokowego, co powoduje ból gałki ocznej. Pomimo tego, chory ma silne zawroty głowy oraz niewyraźną mową. Występują również problemy z przełykaniem pokarmu, co przyczynia się do ograniczonego przyjmowania. Brakuje siły mięśniowej. Chory stoi nie pewnie, ma trudności z równowagą. Trochę może to przypominać człowieka po upojeniu alkoholowym. Chory kołysze się, nie jest w stanie iść po ciągłej linii. Do tego nie może mówić, poruszać się. Ma ciągłe poczucie zmęczenia.
Wyżej wymienione choroby to główne, ale nie jedyne występujące przy uszkodzeniach mózgu. W jaki sposób można im zapobiec? Niektóre z nich są nabyte, ale inne dziedziczne. Człowiek nie ma nad wszystkimi kontroli, gdyż pojawiają się samoistnie. Pewne procesy, które dzieją się w mózgu są ponad ludzkimi siłami, ale można zminimalizować skutki.
Silny stres oraz napięcie emocjonalne towarzyszące codziennie może zaburzać procesy poznawcze. Człowiek może mieć problemy z koncentracją, pamięcią oraz uwagą. Ciężko jest się skupić na innym wydarzeniu, kiedy inne wywołuje pobudzenie.
W jaki sposób można usprawniać pamięć? Czy istnieje jakaś szczególna metoda?
Aby mózg pracował w porządku, trzeba zadbać o jego kondycję. Powinien być nie tylko dotleniony, ale również odżywiony. Warto zadbać o swój stan fizyczny. Codzienny spacer, bieg a może wyjście na siłownię jest dobrym sposobem, aby wspomóc pracę swojego organizmu. Dostarcza to nie tylko siły, ale również energii do innych aktywności. Organizm pochłania ogromne ilości tlenu, co usprawnia pracę mózgu. Jest on gotowy do wykonywania innych czynności np. nauki, napisania jakieś ważnej pracy.
Istnieją również czynniki, które działają niekorzystnie np. papierosy czy alkohol. Powodują one „zaśmiecenie” mózgu. Nie pochłania on tlenu, tylko traci niepotrzebnie. Są to substancje, które oprócz chwilowej przyjemności, nie przynoszą żadnych pozytywnych efektów na dłużej. Szkodzą organizmowi, nie tylko centralnemu układowi nerwowemu, ale również układowi oddechowemu oraz krążenia. Jak widać negatywne skutki istnieją, warto zdać sobie z nich sprawę, zanim będzie za późno.
Co można jeszcze zrobić?
Poznawanie otoczenia, rozpoznawanie obiektów również przynosi pozytywne rezultaty. Są to ćwiczenia, które mobilizują procesy poznawcze do stałego przetwarzania informacji. Obserwowanie przyrody, ludzi, zdawanie sobie z nich sprawy oraz nazywanie ich jest dobrym zadaniem.
Różnego rodzaju strategie pamięciowe mogą również odnieść efekt. Uczenie się od prostych rzeczy do złożonych oraz następnie powtarzanie ich. Od płytkich treści do głębokich. Nie tylko ułatwia to zapamiętywanie, ale również uczy koncentracji.
Rozwiązywanie krzyżówek w wolnym czasie, czy przypominanie sobie wcześniej nauczonych słów, czy branie udziału w grach planszowych wzmaga pracę mózgu. Człowiek ma dzięki temu większą wiedzą oraz jest mobilny w wielu dziedzinach. Zdobyte informacje, będzie można wykorzystać w różnych sytuacjach. Planowanie, organizowanie czasu, uczy technik zarządzania własnym czasem oraz umożliwia zapamiętywanie wszystkich czynności, które trzeba wykonać w określonym terminie. Czytanie książek również przynosi dobre rezultaty. Wzbogaca nie tylko wyobraźnię, ale również słownictwo.
Światowy Dzień Mózgu
To dzień pełen refleksji dla każdego człowieka. Pojawiają się pytania, jak należy wystarczająco o siebie zadbać albo jak sobie poradzić z chorobą. Kiedy niepokoi stan fizyczny, warto zgłosić się do lekarza internisty, następnie do neurologa. Ludzki układ nerwowy jest ważną częścią organizmu, z którą nie ma żartów.
Pozdrawiam serdecznie
Anna Kolasińska
Psychorada.pl
PS Sprawdź co sądzi o Tobie nasza psycholog.
FOTO: Human brain - lateral view, dissected revealing the brainstem. Author Patho.
